Ümran Avcı – “Ovada Paldır Küldür” kitabı 2020 Yoksul Baykurt Hikaye Ödülü’ne, “Annem Gittiğinden Beri Çiçek Ekmiyoruz Bahçeye” ise 2023 Vedat Türkali Roman Ödülü’ne layık görülen Mustafa Orman, bu sefer “Ev Öldü Ben Ağaçları Seyrettim” kitabıyla hikaye sevenlerin karşısına çıktı. İki kısımdan oluşan kitapta birbiriyle ilintili 13 hikaye yer alıyor. Yas hissinin hâkim olduğu kitabın başat sıkıntısı isminden da anlaşılacağı üzere anne kaybı… Kitapta “Ev anneymiş, anne evmiş” diye tanımlanan anne boşluğunun yanında annelerin evlat acısına da farklı bir pencere açılıyor. Orman, bir tarafta şehit annelerin gözyaşına, başka yanda çocuklarını gözaltında kaybeden anaların yürek yangınına odaklanıyor. Dünyada insanın rahatını kaçıran kederlere, yokluklara, hudutları aşıp inançlı bir hayat arayanların öykülerine yer veren Mustafa Orman ile kitabını konuştuk. Orman, “İnsanın bir uzvunu kaybetmesi, uzvunun yokluğunu kimi vakitler hatırlamazken aniden ağır bir hisle artık olmadığını hatırlaması üzeredir yas” diyor.
■ İki değerli mükafatın akabinde novella tadında bir öykü kitabı ile tekrar buluştunuz okurla. Birinci kısımdaki hikayelerin gizemi ikinci kısımda çözülüyor. Kitabın biçemi üzerine neler söylersiniz?
Öykü tipine dair birçok genelgeçer tarif olduğunun şuuruyla, hikayeler kendi iç bütünlüğü yani özgün tarafıyla kıymetlendirilebilir; bu da şiire misal arkaik bir tip oluşturduğu izlenimini verir. Yazıldığı yerin, mevzunun iç dinamikleriyle buluşarak var eder kendini. Bir nevi kendi açtığı gediği tekrar kendi kurgusu ve evreniyle borcunu ödemeye çalışan bir bütünlükten bahsediyorum. Hikayelerin mevzu akrabalığı, üslupta sırf bir kan bağına dönüşüyor; her bir hikayenin kendi içinde öbür dinamikler taşıyarak yası umutvari ömürde tuttuğunu, düşünüyorum.
■ Annie Ernaux’nun “Annem hakkında yazıyorum zira onu dünyaya getirme sırası sanırım bende” kelamı ile başlayan kitabınızı annenize ithaf etmişsiniz. Anne yaranıza, yasınıza güzel geldi mi, onu tekrar dünyaya getirebildiniz mi?
Yas, bitmeyen bir süreç. Zira rahimden ayrılan sizsiniz, anneniz değil; doğarken başlayan ayrılık. İnsanın bir uzvunu kaybetmesi, uzvunun yokluğunu birtakım vakitler hatırlamazken birdenbire ağır bir hisle artık olmadığını hatırlaması üzeredir yas. Meskenin bahçesinde oturup dalarken bir yere misafirliğe gittiğini düşünüyorsunuz. Zira bahçenin her bir yerinde geziniyor, siz de onu seyrediyorsunuz. Sonra anlıyorsunuz ki misafirlik hiç bitmiyor.
“Her şeyin başı, her şeyin sonu mevtle çağrılıyor”
■ Hikayelerin neredeyse tamamında vefatın, yasın gölgesi hissediliyor. Otobiyografik yanı var mı?
Sükutun içine girdiğinizde hayatın trajik tabiatında kendinizi açığa çıkmış bulursunuz. Konuşamadıklarımızı edebiyat yoluyla ulu orta olmasa da edebi metin içinde başvurulan yollarla sağaltmaya çalışıyoruz. Bana sorarsanız tam da bir kandırmaca, hiçbir şey sağalmıyor, azalmıyor. Yatay ve dikey etrafımızın yitimleri, öz yakınlık kurduklarımızın yitimleri dünyaya bakan iki gözümüze bir göz daha ekliyor. Hayat yine okunmaya başlıyor, bu göz mevtin gözüdür. Premodern bedellerin yaşandığı vakitleri kutsallaştırmak değil niyetim, çağdaş bedellerle çığlıkların hipnotize edilerek imajın görünürlüğünü arttırdığı çağda, elbette mevt hissinin verdiği hakikat, bana hayatı ve umut etmeyi daha gerçek kılıyor. Düştüğümüzde, yol alamadığımızda, çıkış kapısı bulamadığımızda büyük bir sükunetle ruhumuzu ömrün içine daha da katıyor. Her şeyin başı, her şeyin sonu vefatla çağrılıyor. Yas, tahminen de insanın dehşetle hayat ortasında insani ipini gevşettiği en saf yer. Yasın tematik olarak tüm hikayelerde yer alması, derinleşme sağlamam açısından bir imkandı. Çok kayıp yaşamaktan öte, kayıpların üst üste gelmesi ve kayıpların oluş biçimi sizin yas ritminizi etkiliyor. Toplumda da genel öğretidir aslında: Birinin genç olarak ölmesi, birinin apansız hiçbir şeyi yokken ölmesi, birinin kendi canına kıyması yasın boyutunu değiştiriyor. Otobiyografik öğelerin yanında hayat tecrübesinin kattıkları gösterdikleri diyebilirim.