İSMAİL ŞAHİN- Büyük teknoloji şirketleri insanların hayatına her geçen gün bir adım daha girerken kârlılıklarını katlayarak artırmaya devam ediyor. Lakin insanların şahsî bilgilerini kullanan bu şirketler tekelcilik, özel hayatın gizlliği ve rekabet kurallarını ihlal ettikleri tezleriyle sık sık gündeme geliyor; dava konusu oluyor. Piyasa bedeli 2 trilyon doları aşan arama motoru Google da bölümün yüzde 90’ını domine ettiği için AB, ABD ve öteki ülkeler ile medya kurumları tarafından tekelcilikle suçlanıyor. Şirket 1998 yılında birinci kurulduğunda bir olan avukat sayısı 5 yılda 100’e şimdilerde ise 900’ün üzerinde. Tekrar de AB tarafından 8 milyar euro’nun üzerinde üç farklı cezaya çarptırıldı.
Teknoloji yatırım ve idare firması Bernstein analistlerine nazaran açılan davaların yalnızca tekelcilik argümanları altında 100 milyar doları bulabilir. Yapay zeka davalarının eklenmesiyle bu tazminatların çok daha yüksek sayılara ulaşabileceğine dikkat çekiliyor. İşte global manada şirkete yönelik açılan davalardan kimileri…
AB alışveriş davası
2009 yılında Microsoft tarafından desteklenen PR firması Infederation LTD, AB Komisyonu’na Google’ın, alışveriş konusunda kendi hizmetlerini ön plana çıkararak, yetkisini berbata kullandığını argüman ederek şikayette bulundu. 10 Kasım 2010 tarihinde AB kurulu, resmi soruşturma başlattı. 2017 yılında her aramayı Google’ın kendi alışveriş sitesine yönlendirdiği tespit edildi ve şirketin 2016 yılındaki gelirinin yüzde 2.5’u kadar bir ölçü olan 2.4 milyar euro ceza kesildi. Bu, AB tarafından şu ana kadar verilen en yüksek katılaşmış para cezası.
Android soruşturması
2013 yılında Nokia, Mircosoft, Oracle üzere şirketlerin de ortalarında bulunduğu 17 şirketten oluşan FairSearch isimli teşebbüs, Google’ın taşınabilir aygıt üreticisi şirketlere aygıtlarında YouTube ve Google Maps üzere uygulamaların bulunması karşılığında android işletim sisteminden fiyatsız yararlanmasına müsaade verdiği gerekçesiyle şikayette bulundular. 2015 yılında AB resmi soruşturmayı başlattı. Soruşturma devam ederken Google Alphabet şirketini kurdu ve Google bir anda bu şirketin kolu haline geldi. Bir yıl sonra AB komitesi Google’ın Android işletim sisteminin piyasada haksız rekabet kurarak AB’nin antitröst maddelerini ihlal ettiğine karar verdi, 4.3 milyar euro ceza kesildi. Google kararı temyize götürdü.
AdSense soruşturması
AB kurulu Google’a, internet reklamlarıyla ilgili hizmeti AdSense’de piyasa hakimiyetini berbata kullandığı için 2016 yılında soruşturma başlattı. Komite 2019 yılında 1.49 milyar euro cezaya mahkum etti. Google karara itiraz etti. Avrupa Adalet Divanı yapısı içinde yer alan Genel Mahkeme, 5 yıl evvel kesilen 1.49 milyar euro para cezasını yürürlükten kaldırdı. Bu şikayet, Google’a toplamda 8.25 milyar euroya mal oldu.
ABD tekelcilik davaları
2020’de ABD Adalet Bakanlığı ve 38 eyalet başsavcısı Google’ın internet araması ve arama reklamcılığı konusunda “yasa dışı tekel” oluşturarak Sherman Antitrust Yasası’nı ihlal ettiği gerekçesiyle dava açtı. Ocak 2023’te ise, Adalet Bakanlığı Kaliforniya, Colorado, Connecticut, New Jersey, New York, Rhode Island, Tennessee ve Virginia eyaletlerinin başsavcılarıyla Google’ı dijital reklamcılık dalında tekelcilik yapmakla suçlayan bir dava açtı. Dava devam ediyor.
Ülkelerle de davalık
Kaliforniya: Kaliforniya, Oakland’daki mahkeme Google’a kullanıcılarının kapalılığını ihlal ettiği gerekçesiyle 5 milyar dolarlık dava açtı. Google uzlaşma yolunu seçti.
Fransa: Fransa Rekabet Kurumu, Google’a, içeriklerini kullandığı Fransız yayıncılara kâfi fiyat vermediği için 250 milyon euro ceza kesti.
İngiltere: İngiltere Rekabet Temyiz Mahkemesi, Google’ın dijital reklamcılık alanındaki uygulamalarının rekabet aykırısı olduğunu belirleyerek, şirkete karşı 13.6 milyar sterlinlik devasa bir dava açılmasına karar verdi.
Hollanda: Hollanda da İngiltere gibi ulusal medyanın dijital reklam kayıplarının Google tarafından karşılanmasını istiyor.
Özel şirketler şikayetçi
Google’a ortalarında Axel Springer ve Schibsted’in de bulunduğu 32 medya kümesi tarafından, medya şirketlerinin bu haksız rekabet ile gelirlerinin düştüğü gerekçesiyle 2.1 milyar euroluk dava açıldı.