Üreticilerin Bursa-İzmir Karayolu’nda dört saat süren ve “hükümet istifa” sloganının yankılandığı çiftçi hareketin akabinde CHP Bursa Milletvekili Orhan Sarıbal, bir çok eseri tarlada kalan çiftçi ile biraraya geldi. Çİftçi’nin sıkıntılarını dinleyen Sarıbal hükümetin tarım siyasetlerini eleştirdi.
Üreticilerin Bursa-İzmir Karayolu’nda dört saat süren ve “hükümet istifa” sloganının yankılandığı çiftçi aksiyonun akabinde CHP Bursa Milletvekili Orhan Sarıbal, bir çok eseri tarlada kalan çiftçi ile biraraya geldi. Bursa Karacabey Ortasaray Köyü’nde çİftçi ile bir ortaya gelen Sarıbal Anka Haber Ajansı’na açıklama yaptı. Hükümetin tarım politakalarını eleştiren Sarıbal şunları söyledi:
“Mehmet Şimşek’in tercihi çiftçi bedel ödesin”
“Tarihsel olarak büyük bir çöküş yaşıyoruz. Buğdayla başlamıştı her şey, akabinde Bezelye bu bölge için kıymetliydi çiftçi için büyük bir hayal kırıklığı oldu maliyetlerini bile alamadılar ve ziyanla kapattılar. Çabucak gerisinden soğan ülkenin başka bölgelerinde patates ve bundan 20- 25 gün evvel karpuz üreticimiz ki çok geniş çaplı karpuz üretimimiz var bu bölgede. Karacabey, Kemalpaşa ve Bursa’nın ilçeleri olarak önemli problemler yaşadılar. Dün Yenişehir’de yeşil biberde bugün burada salçalık biber, salçalık domatesle. Hani aslında fotoğraf çok aşikâr. Ancak çiftçiyi aksiyona taşıyan temel münasebetleri de paylaşmak lazım. Enflasyonist bir yapıyı gidermek için besinden enflasyonunu düşürmek için birileri bedel ödemesi gerekiyordu. Vallahi Mehmet Şimşek’in tercihi çiftçi bedel ödesin maalesef bu türlü. Zira bakın 2022 yılında 300 bin ton üzerinde ihracat yapmışız salçalık. Türkiye’nin toplam salça üretimi 500 – 550 bin ton. 300 bin ton siz şayet ihracat yapmışsanız geriye 200 bin ton iç pazarda gitmiş demektir. 2023’te 127 bin tonda kalmışsınız. Yani 2022’ye nazaran tam iki kat daha az yani üçte bir üzere.
“Kim girdi pazar Mısır girdi Çin girdi”
Sanayici diyor ki, ben pazarımı kaybettim. Bu niçin oldu? Ihracat yasaklandı. Ortadan aylar geçti, bu sefer kotalığı yani kısmi kaldırdılar. Fakat bir şey vardı, biz pazarımızı kaybettik. Kim girdi pazara? Mısır girdi. Kim girdi pazara? Çin girdi. Şu anda Çin Irak’ta 40 milyon kutu salça sattığımız Irak’ta 26 liraya kilosunu salça satıyor. Bugün tüccar diyor ki benim diyor elimde bir yıl daha beni yönetim edebilecek salça var. Hasebiyle ben salça almak zorunda değilim. Taahhüt yaptım Taahütü alacağım. Bunu alabilirsem bunu da değişik tekniklerle minimize etmeye çalışıyor. Kısaca temel sorun iktidarın uyguladığı dış ticaret yolunda iktidarın uyguladığı tarım siyasetlerinde ve iktidarın uyguladığı dayanak ve teşvik formülünde. Artık yılbaşından bu tarafta TÜİK’in dataları var dış ticaret bilgileri var. İktidar endüstricinin elinde salça kaldığını bilmiyor mu? Benden âlâ biliyor. Zira ben onun datalarından alıyorum. Iktidar 2023’ün Aralık ayının sonu, 2024 yılı Ocak ayı başında Marmara Bölgesi dahil olmak üzere Manisa, İzmir, Konya, Karacabey, Kemalpaşa her yerde hangi çiftçinin ne kadar domates ekeceğini biliyor mu? Biliyor. ÇKS beyanında bulundular. Ne kadar karpuz ekeceğini biliyor mu? Biliyor. ÇKS beyanında bulundular. Yani gizli, zımnî çiftçinin keyfiyle ektiği kimsenin bilmediği hiçbir şey yok. Lakin buna karşı hiçbir önlem almayıp tam aykırısı ihracatı kotalara bağlayan olabildiğince ihracatı kısıtlayan iç piyasayı şişirip pazarlardan fiyatı indirip enflasyonu aşağı çekeceğim diye çiftçiyi batıran bir siyaset izlediler ve devam ediyorlar. Bugün Temel yaşadığımız ana kriz bu.
“Bir kamyon, salçalık domates satacak ki traktörünün bir deposunun mazotunu doldursun ”
Kemalpaşa çiftçisi karpuzda büyük bir darbe yiyince çok büyük. Domatesteki bu ağır tabloda ortaya çıkınca ki arkadaşlarımız söylemiştir lakin bir defa daha ben söyleyeyim. Nereden bakarsanız bakın en ucuz domates maliyeti dekar başına 30 bin TL. Şayet kiralıksa bu 35 bin, 36 bin liraya kadar bin metrekare domatesin maliyeti. Bugün nereden bakarsanız bakın üç liradan bile bir buçuk liradan sattığı vakit bu yarı yarıya bir ziyan var. Yarı yarıya. 15 bin lira ziyan eden bir çiftçi on dönümde 150 lira, 100 dönümde bir buçuk milyon lira. Yüz dönümde bir buçuk milyon lira ziyan eden bir çiftçinin ayakta kalma talihi yok. Traktörünü satsada kurtaramaz. Geriye bir tek şey kalıyor. Tarlasını satmak. Bakın şu anda çay içiyoruz değil mi? Bu çiftçi beş kilo salçalık domates satacak ki bir çay içe bilsin. Ya da tam aksisi. Bir kamyon, salçalık domates satacak ki traktörünün bir deposunun mazotunu doldursun. Ya nasıl bir his bu? Nasıl bir anlayış bunu? Mehmet Şimşek görmüyor mu bunu saraydan? Nitekim görmüyor mu? Cumhurbaşkanı görmüyor mu? Görüyor farkında. O dört uçakla NATO toplantısına gidebiliyor. Lakin bu halka yazık. Bu insanlara yazık. O yüzden uzunca bir müddettir halk isyandaydı. Feryat ediyordu. Dün de ziraat odaları öncülüğünde büsbütün kendi hiçbir politik hiçbir siyasi katkı konmadan hiç kimsenin müdahalesi olmadan ziraat odaları çiftçinin bizatihi kendi örgütü, onların liderleri ve çiftçi birlikte çok doğal bir hareket yaptılar.
“Her vakit olduğu üzere iktidar kolaycılığa kaçtı”
Önce TİGEM’in önünde yol uzunluğunda, Susurluk, Balıkesir, Karacabey, Bursa İstanbul yolu üzerinde bir aksiyon hazırlığı yaptılar. Lakin ilgililer, yetkililer, kaymakamlık, emniyet orası olmaz dediler. Pancar toplama yeri olan kantara müsaade ettiler. Kantar’da buluşuldu fakat çiftçi o kadar akın akın geldi ki çok canı acımış. Geldiler ve yolu karşılıklı olarak iki taraflı olarak trafiğe dört saat kapattılar. Çok legal çok demoktartik bir hareket yaptılar. Lakin her vakit olduğu üzere iktidar kolaycılığa kaçtı. Bunun altında siyaset aradı. Bunun altında provokasyon aradı. Bunun altında militalizm aradı lakin hiçbiri yoktu. Tek şey vardı. Çiftçi karpuzundan ziyan ediyordu. Domatesinden ziyan ediyordu. Önünü göremiyordu. Çocuğun ekmeği nafakası oradaydı ve geleceği karanlıktı. Canı çok acımıştı ve çıktı orada birinci defa lakin uzunca vakitten sonra ziraat odaları Türkiye’de gerçek. gerçekçi kendi kitlesinin meselelerini ortaya koyan bir hareket yaptı. Ve birinci defa uzunca bir vakitten sonra bir çiftçi kümesi açık bir halde iktidara hükümet istifa dedi.
“Mehmet Şimşek evvel tabuta koyuyor sonra tabuta çivi çakıyor”
Çünkü şunun farkındaydılar. Domates te yaşanan zararın sorumlusu,karpuzda yaşanan zararın sorumlusu, biberde yaşanan zararın sorumlusu iktidarın tekrar söylüyorum dış ticaret siyasetlerinin yanlışlığı. Mehmet Şimşek’in enflasyonu düşüreceğim diye besin enflasyonu düşüreceğim diye çiftçiyi cezalandırması evvel tabuta koyup sonra tabuta şu anda çivi çakıyor daima tabut açılmasın diye. Üçüncüsü de destekleme ve yönlendirme siyasetleri. Bunlardan kaynaklanan temel sorun bu. Bakın bir dönüme iki bin, üç bin çim gidiyor. Ve gübresi, mazotu, sulaması daha çiftçinin geride bekleyen Ziraat Bankası borcu var özel banka borçları va ilaç borcu var fide borcu var, gübre borcu var, sulama borcu var elektrik borcu var. Bu türlü bir halka bütün şartlara karşın üreten bir insan kümesine, bir kitleye, bu zulüm yaşatılır mı. Tüm bunları çok şuurlu bir formda yaptılar. Çok bilerek, çok isteyerek bir tercihte bulundu iktidar.
“Sen kalkıyorsun bu çiftçiyi dünyanın global sermayesi ile rekabet ettiyorsun”
Sıkıştığında ben her şeyi ithal ederim diye çıktı ortaya. Dünyada besin fiyatları düştü çok düştü. Bilhassa ham unsur fiyatları düş. Ancak benim çiftçimin bütün girdileri arttı. Bir Hazine ve Maliye Bakanı neye göre fiyatlandırma yapar? Neye nazaran? Bu çiftçinin domatesinin maliyetini nasıl hesaplaması lazım? Harcadığı mazota nazaran değil mi? Diktiği fidanın ölçüsüne nazaran değil mi? Kullandığı ilaca nazaran değil mi? Oradaki harcanacak işçiliğe nazaran değil mi? Neye nazaran? Sen kalkıyorsun bu çiftçiyi dünyanın global sermayesi ile rekabet ettiriyorsun. Esasen bu bir mucize çiftçi. Hakikaten bizim çiftçimiz mucize. Zira şöyle bir siyaset uyguladılar. Dediler ki biz kırda insan istemiyoruz. Köylü de istemiyoruz. Bize kaygı, biz ithal ederiz. O vakit ne yapalım dediler. Göçe zorladılar. Nasıl göçe zorladılar? Evvel çiftçinin malı para etmediği için köyler boşaldı. Daha sonra dediler ki olmaz. Kapitalizme bu yetmez. Mülksüzleştirip teslim olmamız lazım. Bunun için mülksüzleştirme modeli geliştirirler. Ne demek bu? Mülkiyetlerin el değiştirmesi tarlaların el değiştirmesi. Bunu nasıl yaptılar? Bir, evvel çiftçinin eseri para etmediği için çiftçi meskenini barkını, köyünü terk etti kente sıkıştı. Ikincisi de çok borçlanma nedeniyle çiftçi artık kazanımından, gelirinden borcunu ödeyemediği için toprağını, pılını, pırtını sattı ve kente geldi. Bu kapitalizmin bizim üzere az gelişmiş ülkelerde kendine sadık olan iktidarla birlikte kartelleşip çok o şirketlerle çiftçiyi yok etme siyasetidir. Mülkün değiştirme siyasetidir.
“Bu ülkenin vatandaşları devletin ta kendisidir”
Bu da yetmedi öteki bir şey daha yaptılar. Siz üretmeyin biz size ithal yedireceğiz kardeşim. Bugün tütün üretimini belirleyen kim? Cumhuriyet tarihinde reji vardı değil mi? İtalyan ve İngiliz yabancı şirketler Türkiye’de ne kadar tütün ekileceğini, nasıl ekileceğini, hangi çeşit ekileceğini onlar karar veriyorlardı. Biz buna reji diyorduk. Mustafa Kemal Atatürk ktidar oldu, 1925’ler de tekrar rejiyi devreden çıkardı kurtulduk. Bugün tekrar reji devrini yaşıyoruz. Türkiye’de tütünün ne kadar ekileceğine çok üzgünüm fakat yabancı şirketler karar veriyor. Kim karar veriyor? Philip Morris karar veriyor. Kim karar veriyor? Amerikan British Tabako karar veriyor. Bunlar şu anda bu ülkenin neresinde ne kadar tütün yetiştirileceğini bunlar karar veriyor. 2023 yılında 127 bin ton tütün ithal etmişiz. Buna karşılık 70 bin ton tütün üretmişiz. Yani iki milyon tütün üreticisi bugün inmiş 50 bin şahsa. Bu kadar net, bu kadar açık. Artık birebir biçimde bu domateste de bu türlü, buğdayda da bu türlü. Domateste bugün domates üretimine kim karar veriyor? Salça sanayicilere karar veriyor. Kim bu salça sanayicileri? Kimin elinde bu salça sanayicileri? Pekala bu hükümet lafa gelince devlet, lafa gelince polis, lafa gelince jandarma, lafa gelince bu türlü büyüğüm. Nerede büyüksün sen? Bu çiftçi devletin bizatihi ta kendisidir. Bu topraklar devletin bizatihi ta kendisidir. Bu ülkenin vatandaşları devletin ta kendisidir. Vatandaşların oy alıp ondan sonra vatandaşı görmemek devlet falan değildir. Olsa olsa kişisel ve keyfi bir idaredir.
“Bir diğer kesim yoktur ki, bir yılda çiftçinin ya da dalın borcu yüzde yüz artsın”
Domateste de bunu yaptılar. Bilerek ve isteyerek bunu yaptılar açık bir formda. Onlar bilmiyor mu çiftçinin borcunu. Bakın geçen sene bu vakitler çiftçinin borcu 300 milyar TL şu anda 700 yüz milyar. Bir diğer dal yoktur ki, bir yılda çiftçinin ya da dalın borcu yüzde yüz artsın. Ziraat Bankası Genel Müdürü diyor ya ben diyor borcumun yüzde 90’ından fazlasını tahsil ediyorum diyor hakikat haklı ancak o borcu nasıl tahsil ediyor onu sormuyor çiftçiye. Dönüp demiyor ki sen bu borcu bana nasıl ödedin kardeşim? Domatesten mi kazandın? Karpuzdan mı kazandın? Şeker pancarından mı kazandın? Buğdaydan mı kazandın? Neden kazandın? Nasıl ödedin bunu bana? Sormuyor. Niçin sormuyor biliyor musun? Zira biliyor. borcu geldiği gün, örneğin borcumun günü geldi. Gidiyorum sevgili muhtarımdan. Bana bir yüz bin lira verir misin diyorum. Muhtar kara kara düşünüyor eskisi üzere değil. Kimse kimseye para vermiyor. On beş günlüğüne muhtardan o parayı alıyorum. Bankaya ödüyorum. On beş gün sonra bankaya gidiyorum. Yüz bin lira olarak ödediğimi 130 bin lira olarak geri alıyorum. Getirip muhtarımın parasını veriyorum. 30 bin lirayı da kendime sermaye yapıyorum. 2002 yılında 2.4 milyar olan borç o vakit iki milyon 750 bin kayıtlı çiftçi var. Bugün iki milyon çiftçi var borç 700 milyar lira. Tam 250 kattan fazla borç artmış. Pekala iktidarın destekleme siyasetine baktığınızda 2004’ten bugüne kadar 22 kat artmış.
“Biz burada otururken tarladaki domates çürümeye başladı”
Dün oraya gelip Vali kelam verdi değil mi? Biraz onun kelamı tahminen konuşacağız Domates için kelam verdi. Her iki kaymakam da geldi. Karacabey, Kemalpaşa, onların yüzüne söylediğim için burada rahatlıkla söyleyebiliyorum. Ben dedim sizi 15 Eylül’de Ziraat Bankası önüne de bekliyorum. İlaç Bayi’nin önünde de bekliyorum. Fide bayinin önüne de bekliyorum. Gübre bayinin önüne de bekliyorum. O vakit sizin tıpkı çabayı göstermenizi bekliyorum. Şayet o günde bugün bu aksiyonu bitirmek için gösterdiğiniz çabayı. O gün o borçları ödemede göstermezseniz siz obursunuz. Bunu yüzlerine söyledim. Geriye bir tek şey kalıyor. İktidarın bu soruna nasıl baktığınla ilgili. Kaymakam vali geldi dedi ki 30 bin ton Tarım Kredi Kooperatifleri salça alacak. Üç buçuk liradan. Pekala Karacabey, Kemalpaşa’da üretilen salçalık domates ölçüsü ne kadar? Bir milyon ton. Bir milyon tona karşılık 30 bin ton kelamıyla hareketi bitirmeye dair bir tavır sergiledi. Plan bu. Pekala soruyorum. Bu 30 bin ton domatesi Sayın Vali kim alıyor? Hangi fabrika işleyecek? Ne vakit alacak. Bakın biz burada aha bu çınarın gölgesinde otururken tarlada domates çürüyor. Bir haftadır başladı bu.”