Boykot mobil uygulamalarla yaygınlaştı

İLKE Vakfı bünyesinde faaliyet gösteren İslam İktisadı Araştırma Merkezi (İKAM), boykotun ekonomik, toplumsal ve fıkhi boyutlarının ele aldığı “Finansal, Toplumsal ve Fıkhi Boyutlarıyla Boykot” başlıklı rapor hazırladı. İsrail’in Gazze’ye yönelik insanlık dışı ataklarıyla, çeşitli markalara uygulanan boykotun masaya yatırıldığı çalışmada İKAM, borsaya açık şirketlerin boykottan nasıl etkilendiğini gözönüne serdi. Buna nazaran, boykotun tesirleri sırf ekonomik kayıplarla sonlu değil. Boykotun memleketler arası siyasette istikrarları değiştirebilecek potansiyele sahip olduğunu kaydeden İKAM Yöneticisi Melih Turan, “Bu tesirin sürdürülebilir olması için şuurlu tüketici davranışlarının yaygınlaştırılması ve kişisel hareketlerin toplumsal harekete dönüştürülmesi gerekiyor” dedi.

Borsaya açık şirketlerin dataları, şirketlerin kamuoyuna yaptığı açıklamalar üzerinden birtakım finansal tahliller yapılarak raporun hazırlandığını anlatan Turan, “Borsa İstanbul’un finansal performansını incelediğimizde boykot edilen 31 şirketin pay senetlerinin 21’ini tahlil ettik. Bu 21 pay senedinin 18’i boykot mühletince yatırımcılarına, ‘boykotun olmadığı bir senaryoda sağlamaları beklenen’ getirileri sağlayıp sağlamadığını inceledik. Beklenen getirinin düşük düzeyde kaldığını gördük” diye konuştu. Turan, “Analiz sonuçlarına nazaran, Borsa İstanbul’da süreç gören şirketlerin yaklaşık yüzde 5’i boykot ediliyor. Kelam konusu 18 pay senedinin piyasa pahaları ilgili periyotta BİST-100 endeksinden de fazla düşüş yaşayarak ortalama 3’te 1 oranında bedel kaybettiğini gördük” formunda konuştu.

Dünyada olduğu üzere Türkiye’de de boykot taşınabilir uygulamaların kurulduğunu söz eden Turan “Bu sistemler boykotun yaygınlaşmasını sağladı. Dünya çapında uygulamalar olduğu üzere Türkiye’de boykot dedektifi uygulaması, boykot mağazaları ve AVM’ler ortaya çıktı. 1970’ler petrol krizini başlatan önemli bir şirkete boykot uygulanmış. Boykot Arap Ligi’nin dayanağıyla büyük şirketlerin vaktinde İsrail’den çıkmasına neden olmuş geçmişte. Lakin bugün ne yazık ki Arap Ligi’nin bu katkısından bahsetmek zor” değerlendirmesi yaptı.

Şirket boykotlarında bilhassa distribitörlük yapan şirketleri halkın bilmediğini vurgulayan Turan, “Boykot edilen şirketlerin çoğunluğunun Türkiye’deki distribitörlüğünü yapan TAP Besin, 7 Ekim’den yaklaşık 10 gün sonra halka arz edildi. Türkiye’de tam boykotun tekrardan gündeme geldiği bir periyotta halka arz rekoru kırmıştı. Coca-Cola boykottan en fazla etkilenen şirketlerden biri, Coca-Cola Türkiye’nin 2024 yılı 3’üncü çeyrek raporunda gazlı içecekler kategorisindeki satış hacimleri yüzde 12,2 düşüş gösterirken gazsız içecek kategorisinde yüzde 6,8’lik bir artış kaydedildi. Direkt Coca-Cola’ya ait bir boykot var fakat onun ürettiği ikinci eserlere ait yok” tabirini kullandı.

Türkiye’de boykota iştirakin yüzde 30’ların üzerinde olduğunu lisana getiren Turan, bu oranın üniversite mezunlarında yüzde 40’lara kadar ulaştığını aktardı. İlke Vakfı Yönetim Kurulu Lideri ve Proje yürütücüsü Av. Ahmet Said Öner ise, boykotun İsrail’in akınlarına karşı şok tesiriyle devam etmeyip, sürdürülebilir olması gerektiğini söyledi. Öner kelamlarını şöyle sürdürdü: “Türkiye’de halkın boykota iştirakinin kitlesel ölçekte. Finansal tesirlere baktığımızda boykotta net bir duruş sergilendiğini söyleyebiliriz. Raporda, Türkiye’nin yanı sıra Bahreyn, Bolivya, Çat, Şili, Kolombiya, Ürdün, Güney Afrika üzere ülkelerin de boykotta faal olduğuna yer verdik.”