Emine Erdoğan’ın vajinal doğum daveti ve Sıhhat Bakanlığı’nın hususa ait kamu spotu tartışma yarattı. Emine Erdoğan’ın açıklamasında belirttiği sayılar toplum sıhhati açısından kıymetli bir meseleye işaret ederken, kullanılan lisan ve sorunun tahlili için seçilen prosedür reaksiyonların odağındaydı. Hususa ait çok sayıda ünlü isim ve STK yaptıkları açıklamalarla tenkitlerini paylaştı.
Bakanlığın “Annecim Başardık” başlıklı kamu spotunun anne adaylarının kaygılarını körüklediğini söz eden Demet Evgar, vajinal doğum yapmak isteyen birçok bayanın sezaryene zorlandığını ya da endişelerinden ötürü bu yolu seçtiğini belirtti. Pqueen olarak tanınan YouTuber Büşra Pelin Baynazoğlu “Kamu spotu çekmek istiyorsanız, bayanların ölmemesi için teşvik edici şeyler yapabilirsiniz.” diye reaksiyon gösterdi.
Kadın ve çocuk hakları alanında yaptığı calışmalarla bilinen Evvel Çocuklar ve Bayanlar Deneği ise, hususa ait “İktidarın sıhhat siyasetleri nedeniyle ülkemizde binlerce bayan hastane yüzü dahi göremezken, okullarda çocuklar hijyenik olmayan ortamlarda ders görürken, her yeni güne bir diğer bayan cinayeti haberiyle başlarken, Sıhhat Bakanlığı’nın böylesi bir gündem ile açıklama yapması elbette tesadüf değil. Öte yandan bakanlık paylaştığı görüntü ile doğumun hali konusunda tek karar mercinin bayanlar olduğu yanılsamasına yol açmaktadır. İktidarın piyasacı ve bayan düşmanı siyasetlerine karşı gayret edeceğiz. Aklın, bilimin ve bayanların yanındayız.” bildirisini paylaştı.
RAKAMLARDA SON 30 YIL BÜYÜK ARTIŞ YAŞANDI
Dünya Sıhhat Örgütü (DSÖ), sezaryen doğum oranının %15’i geçmemesini öngörürken tüm dünyada bilhassa son 30 yıl içinde sezaryenle doğum oranları tıbbi çerçevede açıklanamayacak ölçüde yükseldi. ABD’de sezaryen doğum oranı 1958’de yüzde 2 ve 1965’te yüzde 4,5 iken sonraki yıllarda süratle %20’leri 2004 yılı sonrasında %29’u aştı.
Dünya genelinde her beş doğumdan biri sezaryen ile gerçekleşirken Türkiye’de sezaryen doğum oranı yüzde 50’ye dayandı. Yani Emine Erdoğan’ın da belirttiği üzere her iki bayandan biri sezaryen doğum ile anne oldu. Bu oranın özel hastanelerde yüzde 78’i devlet hastanelerinde ise yüzde 46’yı geçtiği görüldü.
HASTAHANE Mİ, TİCARETHANE Mİ?
Soruna tarihî perspektifte bakıldığında ise bu artışın en temel nedeni olan “piyasacılık” kendini gösterdi. Son yıllarda devlet hastanelerindeki yoğunluk, sıhhat çalışanı sayısındaki yetersizlik, randevu alınırken yaşanılan zorluklar ve gibisi münasebetlerle vatandaşlar özel hastanelere yöneldi. Sıhhat kuruluşundan fazla ticarethane mantığı ile çalışan özel hastanelerde doğum üceretler 10 bin TL ile 75 bin TL ortasında “hizmet kapsamına göre” değişiklilik gösterirken, “kar” terazizinde bir belirleyen “doğum şekli” kendini gösterdi.
Ödenecek fiyat açısından vajinal doğum ile sezaryen açısından önemli bir fark olmamakla birlikte, sezaryen doğum daha kısa müddette tamamlandığı için daha tercih edilir oldu. Vajinal bir doğum için saatler süren bir müdahale gerekliyken, sezeryanda bu türlü bir durum kelam konusu değil. Özel hastanelerin ticari tasalarını da düşünerek “sürümden kazanç” da denilebilir. Gerek hekimin yönlendirmesi, gerekse çevresel tesirler sonucu bayanlar ortasında oluşan “korku” ise psikolojim temel olarak kendini sezaryen doğumda artışın tesirlerinden biri oldu.
EMİNE ERDOĞAN’IN “NORMAL DOĞUM” AÇIKLAMASINDAKİ BOŞLUK
Sağlık bakanlığının kamu spotuna ve Emine Erdoğan’ın açıklamalarına geri döndüğümüzde ise bu temelden mahrum, yalnızca bayanın tercihi üzerine varılan bir sorun kendini gösteriyor. Vajinal doğum yerine tercih edilen “normal doğum” sözü ise bu bahsin politik ve tekrar bayanlara yaklaşımdaki “siyasal islamcı” tavır kapsamında değerlendirilebilecek öbür bir boyutu. Zira Emine Erdoğan’ın da dediği üzere tıbbi gereklilik oluştuğunda sezaryen hayat kurtarır. Yani sezaryen doğum da “normal”dir.
EMİNE ERDOĞAN’IN AÇIKLAMASI
Emine Erdoğan, 3 Ekim’de Beştepe’de yapılan Olağan Doğum Hareket Planı Tanıtım Toplantısı’nda doğum deneyiminin, anne ve bebek ortasında hayat uzunluğu sürecek özel bir bağın kurulduğu epey hassas bir süreç olduğuna dikkat çekerek, “Bir bebekle birlikte, sevginin, gücün, inancın hayat bulduğu doğum esnasında yaşananlar, annenin ve bebeğin üzerinde bir ömür tesiri kalacak derin izler bırakır. Bu yüzden, bu özel vaktin mümkün olduğunca fıtrata ve doğala uygun bir halde gelişmesi, hayati değer taşır” dedi.
“Vajinal” doğumun başrolünde yer alan anne adayının, yeni bir ruhun dünyaya gelişini ve bedeninin “mucizevi” değişimini tüm boyutlarıyla deneyimleyebileceğine işaret eden Emine Erdoğan, “Hormonların sağlıklı bir formda salgılandığı doğal doğum sürecinde, anne süratli bir formda toparlanır, bebeğini kucağına alır ve emzirerek ömrün sonuna kadar devam edecek güçlü bir inanç ve sevgi bağının temelini atar” sözlerini kullandı.
Emine Erdoğan, “vajinal” doğumun bebeğin üzerindeki olumlu tesirlerinin saymakla bitmeyeceğine dikkat çekerek, “Doğum kanalında karşılaştığı yararlı bakteriler sayesinde güçlü bir bağışıklık sistemi geliştiren bebek, bu mucizevi seyahatte akciğer gelişimini de sağlıklı bir biçimde tamamlar. Araştırmalar, beyin gelişiminde bellek, öğrenme, farkındalık üzere davranışları düzenleyen protein salgılarının doğal doğumda daha fazla üretildiğini ortaya koyuyor” dedi.
Emine Erdoğan, “vajinal” doğumun anne ve bebek üzerindeki tüm yararlarına karşın tıbbi gereklilik dışındaki sezaryen oranlarının yüksekliğine işaret ederek, kelamlarını şöyle sürdürdü:
“Normal doğumun bütün bu yararlarına karşın ne yazık ki günümüz dünyasında bayanlar bu eşsiz tecrübeyi olması gereken doğal haliyle yaşayamıyor. Çağdaş vaktin konformist ve maddeci yaklaşımları nedeniyle, dünyanın en kadim deneyimi, tıbbi bir operasyona indirgeniyor. Sezaryen, ‘Büyük bedelleri olan cerrahi bir operasyon’ yerine, ‘Pratik, süratli ve ağrısız bir doğum seçeneği’ olarak tanıtılıyor. Şunun altını çizmeliyim ki tıbbi münasebetlerle, hakikat vakitte yapıldığında sezaryenin hayat kurtarıcı özelliği çok değerlidir. Lakin maalesef, Dünya Sıhhat Örgütünce açıklanan yüzde 15’lik makul sezaryen sonunun, ülkemizde önemli manada aşıldığını görüyoruz. Bugün Türkiye’de dünyaya gelen iki çocuktan birisi sezaryenle doğuyor. Tekrar ediyorum, 2 çocuktan birisi.”
Emine Erdoğan, sezaryen ameliyatların anne ve bebek üzerindeki olumsuz tesirlerine ait, şu bilgileri paylaştı:
“Hızlı ve kolay bir formül olarak sunulan sezaryenin, anne ve bebek üzerinde kısa ve uzun vadeli hasarlar bıraktığı bilimsel olarak da biliniyor. Sezaryenle doğan bebeklerde astım, obezite üzere kronik hastalıklara yatkınlık görülürken, doğum esnasında edineceği yararlı bakterilerden yoksun kalan bebeğin bağışıklık sistemi gereğince gelişemiyor. Doğal sürecini tamamlamadan müdahaleyle doğurulan bebekler, adeta kısmından erken koparılan bir meyve üzere hayata yenik ve geriden başlıyor. Öte yandan, hormonal istikrarı bozulan anne adayı, olağan doğum yapan bir bayana nazaran, çok daha şiddetli bir doğum ve annelik süreci geçirmek zorunda kalıyor.”
Doğumla ilgili kimi temel gerçeklerin tekrar hatırlanmasına gereksinim olduğunu vurgulayan Emine Erdoğan, “Kadın vücudunun büsbütün içgüdüsel ve adeta programlanmış bir biçimde fıtri yürüttüğü doğum deneyiminin dışarıdan denetim edilmesi mümkün değildir. Doğumun müddeti, ne vakit ve nasıl gerçekleşeceği fizyolojik ve ruhsal birçok faktöre bağlıdır. Birebir annenin yaşadığı doğum deneyimleri bile birbirinin birebiri değildir. Hasebiyle her doğum kendine hastır, eşsizdir ve özeldir” dedi.